ترازنامه مهمترین صورت مالی است که اطلاعات بسیار ارزشمندی از وضعیت یک واحد اقتصادی را در یک تاریخ مشخص نمایش میدهد.
ایده تهیه اظهارنامه از فرمول زیر نشات میگیرد:
دارایی=سرمایه +بدهی
نکات مثبت ومنفی ترازنامه :
1-ترازنامه اطلاعاتی را ارائه می کندکه به وسیله آن میتوان:
الف) نرخ بازده دارایی ها و نرخ بازده حقوق مالکانه را محاسبه کرد.
ب) ساختار سرمایه واحد تجاری را مورد ارزیابی قرارداد .
ج) وضعیت نقدینگی ،توانایی باز پرداخت تعهدات و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری را مورد تجزیه و تحلیل قرارداد.
2- محدودیت های تراز نامه عبارتند از:
الف) عدم انعکاس ارزش جاری واحد تجاری
ب)حذف برخی از اقلام بدلیل مشکلات اندازه گیری
ج)استفاده از قضاوت وبرآورد در تعیین برخی از اقلام
3- طبق استانداردهای حسابداری ، تراز نامه باید حداقل شامل 12 قلم اصلی به شرح زیر باشد:
الف) دارایی های ثابت مشهود
ب) دارایی های نامشهود
ج) سرمایه گذاری ها
د) موجودی مواد وکالا
ه) حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و سایر حسابها و اسناد دریافتنی
و)موجودی نقد
ز)حسابها و اسناد پرداختنی تجاری و سایرحسابها و اسناد پرداختنی
ح) ذخیره مالیات
ط)ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان
ی) بدهی های بلند مدت
ک) سهم اقلیت
ل) سرمایه واندوخته ها
4- یادداشت های توضیحی بخش مهمی ازصورتهای مالی است، زیرا تنها راه عملی برای توصیف کامل و مناسب برخی از وضعیتها و رویدادهای خاص است و معمولا به ترتیب زیر ارائه
می شود :
الف)تاریخچه فعالیت های واحد تجاری
ب) مبنای تهیه صورتهای مالی
ج) خلاصه اهم رویه های حسابداری
د) اطلاعات تکمیلی درباره اقلام ارائه شده در صورتهای مالی اساسی
ه) اطلاعات مربوط به اقلام شناسایی نشده در صورتهای مالی اساسی ( بدهی های احتمالی و تعهدات سرمایه ای )
و) رویدادهای بعد از تاریخ تراز نامه
ز) معاملات با اشخاص وابسته
5- روریداد های بعد از تاریخ ترازنامه : رویداد هایی است که بین تاریخ ترازنامه و تاریخ تصویب صورتهای مالی رخ میدهد . این رویدادها به دو گروه طبقه بندی میشوند :
الف) رویدادهای تعدیلی: این گونه رویدادهای مستلزم تغییر ارقام قابل درج در صورتهای مالی است.
ب) رویدادهای غیرتعدیلی: این گونه رویدادها بایددر یادداشتهای توضیحی صورتهای مالی افشا شوند.
6- نمونه های از رویدادهای تعدیلی به شرح زیر میباشد:
الف) دارایی های ثابت مشهود: مشخص شدن بهای خرید یا عواید فروش دارایی های ثابت مشهود پس از پایان سال مالی در مواردی که خرید یا فروش پیش از پایان سال انجام گرفته باشد.
ب) اموال غیرمنقول ؛ ازریابی اموال غیرمنقول بعد از پایان سال مالی که شواهدی را مبنی بر کاهش دائمی در ارزش دارایی فراهم آورد.
ج)سرمایه گذاری ها؛دریافت نسخه ای ازصورت های مالی یا سایر اطلاعات در خصوص یک شرکت که شواهدی را مبنی بر کاهش دائمی در ارزش سرمایه گذاری بلند مدت در آن شرکت فراهم آورد.
د)موجودی مواد و کالا؛دریافت عواید فروش بعد از تاریخ ترازنامه یا شواهد دیگری درخصوص خالص ارزش فروش موجودی ها
ه )پیمان های بلندمدت ؛دستیابی به شواهد دال بر اینکه برآورد قبلی درمورد سود متعلقه پیمان بلندمدت نادرست است .
و)بدهکاران ؛تجدید مذاکره و توافق در مورد میزان بدهی بدهکاران، یا ناتوانی یک بدهکار در پرداخت بدهی
ز)سود سهام دریافتنی:اعلام پرداخت سود سهام توسط شرکتهای فرعی و وابسته برای دوره یا دوره های قبل از تاریخ تراز نامه شرکت اصلی یا همزمان با آن
ح) مالیات؛ دریافت اطلاعات درباره نرخهای مالیاتی
ط)ادعای خسارت ؛دریافت وجه یا مشخص شدن مبلغ قابل وصول بابت ادعاهای خسارت از
شرکت های بیمه که در تاریخ تراز نامه درمرحله مذاکره بوده است .
ی) موارد کشف شده ؛ کشف اشتباهات و یا تقلباتی که نشان میدهد صورت های مالی بدون اصلاح اقلام مربوطه نادرست خواهد بود .
7-نمونه های از رویدادهای غیرتعدیلی به شرح زیر میباشد :
الف) ترکیب واحد های تجاری
ب) تجدید سازمان یا پیشنهاد تجدید سازمان
ج) انتشار سهام جدید
د) خرید و فروش دارایی های ثابت مشهود و سرمایه گذاری
8- دو یاچند شخص ، اشخاص وابسته هستند اگر طی دوره مالی :
الف) یکی بتواند دیگری را مستقیم یا غیرمستقیم کنترل کند ، یا
ب) تحت کنترل مشترک باشند ، یا
ج) یک شخص درحدی بر سیاست های مالی و عملیاتی شخص دیگر نفوذ داشته باشد که همواره بتواند وی را از تعقیب منافع مستقل خود باز دارد،یا
د) در انجام یک معامله درحدی تحت نفوذ مشترک باشد که منافع مستقل یکی ازآنها درآن معامله تحت الشعاع منافع دیگری قرارگرفته باشد.
دو شخص وابسته به یک شخص ثالث لزوماً اشخاص وابسته به یکدیگرنیستند،مانند موارد زیر:
الف )دو واحد تجاری که تحت نفوذ قابل ملاحظه مشترک هستند.
ب)دو واحد تجاری که یکی تحت کنترل و دیگری تحت نفوذقابل ملاحظه منبع مشترکی هستند.
ج)دو واحد تجاری که دارای یک عضو مشترک هیئت مدیره هستند.(طبق مفاد ماده 129اصلاحیه قانون تجارت،معاملات بین واحدهای تجاری که دارای یک عضو مشترک هیئت مدیره باشند،به هر حال باید گزارش شود).
9- افشای معاملات با اشخاص وابسته، درموارد زیرضرورت ندارد:
الف) در صورتهای مالی تلفیقی درمورد معاملات درون گروهی
ب) در صورتهای مالی واحد تجاری اصلی هنگامی که همراه صورتهای مالی تلفیقی انتشار یابد ( به استثنا معاملات موضوع ماده 129 اصلاحیه قانون تجارت )
ج) در صورتهای مالی واحد های تجاری تحت کنترل دولت در خصوص معاملات با سایر واحد های تجاری که مستقیما و نه از طریق واحد تجاری گزارشگر ، تحت کنترل دولت باشد .
در صورتهای مالی تلفیقی ، افشای معاملات بین واحد های تجاری عضو گروه ضروری نیست ، زیرا این صورت ها ، اطلاعات واحد های تجاری اصلی و واحد های تجاری فرعی آن را درقالب یک واحد تجاری گزارشگر ارائه می کند ، لیکن معاملات با واحد های تجاری وابسته ای که سرمایه گذاریها درآن به روش ارزش ویژه در صورتهای مالی منظور شده است ، به عنوان معاملات با اشخاص وابسته ، جداگانه افشا می شود.
10- افشای اطلاعات زیر در خصوص اشخاص وابسته در یادداشتهای توضیحی ضروری است :
الف) اطلاعات مربوط به معاملات :
– نام شخص وابسته ،
– ماهیت رابطه با شخص وابسته ،
– شرح مختصرومفیدمعامله ،
– مبلغ معامله ،
– روش قیمت گذاری
– ازرش منصفانه مورد معامله درمواردی که تفاوت آن بامبلغ معامله با اهمیت باشد.
ب- سایراطلاعات :
-مانده طلب از و یا بدهی به شخص وابسته درتاریخ ترازنامه و ذخیره مطالبات مشکوک الوصول مربوط ،
-مطالبات یا بدهی های حذف شده ازحسابها دردوره جاری
– وجود و هویت شخص وابسته کنترل کننده.
افشای اقلام با ماهیت مشابه باید بر اساس مجموع آنها صورت گیرد ،مگر آنکه درک اثرات معاملات با اشخاص وابسته بر صورتهای مالی واحد تجاری گزارشگر مستلزم افشای آنها بصورت جداگانه باشد.
11-گزارشهای مالی میان دوره ای گزارشی برای یک دوره میانی است که شامل مجموعه کامل صورتهای مالی یا صورتهای مالی فشرده(حاوی صورتهای مالی اساسی و گزیده ای از یادداشتهای توضیحی)است .
12-دررابطه با نحوه تهیه گزارش مالی میان دوره ای دو دیدگاه وجود دارد:
1- روش منفصل –در این روش هردوره میانی به عنوان یک دوره مالی مستقل تلقی میشودوعملکرد مالی هردوره میانی اساساًمشابه با دوره مالی سالانه است .براساس این دیدگاه ،برای شناسایی درآمدها وهزینه ها وانجام برآوردهادرپایان دوره میانی ،ازهمان اصول قابل اعمال برای دوره های مالی سالانه استفاده می شود.
2-روش متصل –دراین روش،هر دوره میانی به عنوان بخش لاینفک دوره مالی سالانه تلقی
می شود. براساس این دیدگاه ،شناسایی درآمدها وهزینه ها و انجام برآوردهادر پایان دوره میانی ،با توجه به پیش بینی عملکرد مالی برای مابقی دوره مالی سالانه ،صورت می گیرد. بنابراین یک قلم هزینه که ممکن است مربوط به کل دوره مالی سالانه باشد بر اساس زمان ،حجم فروش ،حجم تولید یا مبانی دیگر به دوره های میانی تخصیص داده می شود.
13-طبق استانداردهای حسابداری ایران ،اقلام درآمد و هزینه بر اساس مبانی مشابه با مبانی تهیه صورتهای مالی سالانه اندازه گیری و شناسایی می شود(روش منفصل).درصورتهای مالی میان دوره ای ،در رابطه با برخی اقلام درآمدو هزینه که ماهیت سالانه دارند(از قبیل مالیات بر درآمد)ابتدادرآمد یاهزینه برای کل سال برآورد شده وبر اساس آن ،سهم دوره میانی به نحو مناسب شناسایی می گردد.(روش متصل).
14-چنانچه واحد تجاری در گزارش مالی میان دوره ای مجموعه کامل صورتهای مالی را منتشرکند،شکل و محتوای این صورتهای مالی باید با الزامات مندرج در استاندارد حسابداری شماره 1با عنوان “نحوه ارائه صورتهای مالی “منطبق باشد.
15- چنانچه واحد تجاری در گزارش مالی میان دوره ای مجموعه صورتهای مالی به شکل فشرده را منتشرکند این صورت ها باید شامل صورتهای مالی اساسی طبق الزامات مندرج در استاندارد حسابداری شماره 1 با عنوان ” نحوه ارائه صورتهای مالی”و گزیده ای از یادداشتهای توضیحی طبق الزامات استاندارد حسابداری شماره 22با عنوان “گزارشگری مالی
میان دوره ای”باشد.
16- گزارش مالی میان دوره ای حداقل باید شامل اجزای زیر باشد:
الف –ترازنامه
ب-صورت سودوزیان ،
ج-صورت سود وزیان جامع،
د-صورت جریان وجوه نقد،و
ه-گزیده ای از یادداشتهای توضیحی.
17-گزارش مالی میان دوره ای باید شامل صورت های مالی میان دوره ای برای دوره های زیر باشد:
الف) ترازنامه به تاریخ پایان دوره میانی جاری ، همراه با اقلام مقایسه ای به تاریخ پایان سال مالی قبل
ب)صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد برای دوره میانی جاری ، همراه با اقلام مقایسه ای برای دوره میانی مشابه سال مالی قبل و نیز اقلام مقایسه ای سال مالی قبل .
18- در آمدهای عملیاتی که به صورت فصلی ، چرخه ای یا موردی طی سال مالی تحصیل
می گردد و نیز مخارجی که به صورت نامنظم طی سال مالی واقع می شود باید در همان دوره میانی به عنوان درآمد یا هزینه شناسایی شود که معیارهای شناخت به کارگرفته شده برای تهیه صورت های مالی سالانه ، در آن دوره احراز گردد.